اردیبهشت باشد و عطر بهارنارنج. آسمان تمیز و سبزه‌های خیس از باران. اگر شیراز هم باشد که چه بهتر. راه بیفتی در سرای مشیر و هوای مطبوع شیراز را نفس بکشی و چشمت پر شود از زرق و برق صنایع دستی. “سرای مشیر” یا “سرای گلشن” شیراز، یکی از مکان‌های تاریخی و دیدنی این شهر است که در کنار صدها زیبایی و شگفتی این شهر، روح زندگی را در شیراز دمیده. چند دقیقه‌ای را همراه با مجله گردشگری به شهر زیبای و “سرای مشیر” سفر کنید و لذت ببرید:
بازاری قدیمی همراه با بافت سنتی و زیبایی که درختان نارنج میان حیاط آن، آدم را مست می‌کند. بافت قدیمی و وجود حجره‌هایی که صنایع‌دستی و سوغات دست‌ساخته شیراز را عرضه می‌کند، از جذابیت‌های این بازار دیدنی است. این مکان تاریخی در مجاورت بازار وکیل قرار گرفته. بسیاری از افراد، سرای مشیر را با بازار وکیل اشتباه می‌گیرند. دلیل این اشتباه رایج، نزدیک بودن آن دو و همچنین معماری شبیه به هم آن‌هاست.
بازارها، معماری آن‌ها و نحوه کسب‌و‌کار و توزیع حجرهها، بخش مهمی از فرهنگ یک جامعه را به نمایش می‌گذارد که این نکته را می‌توان در سرای مشیر، به وضوح دید. نام دیگر سرای مشیر، “سرای گلشن” است که این مورد بر روی کتیبه‌ای که بر سردر ورودی بازار نصب شده، به وضوع نوشته شده‌است.
سرای مشیر ؛ یادگار قاجاریان
قدمت “سرای مشیر” به دوران سلطنت فتحعلی‌شاه در دوره قاجار باز می‌گردد. در این دوره، وزیر فارس، “ابوالحسن خان مشیرالدوله”، دستور ساخت این بازار را صادر می‌کند. سرای مشیر در ضلع جنوبی بازار وکیل و نزدیک به در خروج ساخته‌شده و از حیث مجاورت و شباهت در معماری، اغلب با بازار وکیل اشتباه گرفته می‌شود.
آنچه که سرای مشیر را از سایر بازارها متمایز کرده و علاقه‌مندان را به سمت خود می‌کشاند، وجود حیاط نسبتا بزرگی در وسط بنا و در هشتی بازار است که وجود حوض آب و درختان نارنج، زیبایی خاصی را در این مکان به‌وجود آورده. حوضی که در وسط بنای سرای مشیر قرار دارد، با مقرنس‌های زیبا و کاشی‌کاری‌های خاص، چشم‌ها را به خود خیره می‌کند. وجود هشتی در سرای مشیر، موجب شده تا بازار به دو بخش تقسیم و به بازار “نو مشیر” متصل شود.
از دیگر ویژگی‌های معماری این بنا، وجود سقف گنبدی شکل همراه با بادگیری چند وجهی است که به خنک ماندن بازار در فصل گرما کمک می‌کند. ورودی هشتی بازار، کفی پوشیده از قلوه‌سنگ دارد و دارای چهار اتاق در چهار است در اصطلاح به آن “چهارسو” یا “چهارسوق” گفته می‌شود. چهار وجه از هشتی به حجرهها تعلق دارد و چهار وجه دیگر محل رفت‌و‌آمد افراد و گردشگران است.
کاشی‌کاری‌ها، مقرنس‌ها، ظرافت‌کاری‌های چوبی و شیشه‌های رنگارنگ، جلوه خاصی به بازار بخشیده و هنر زیبای ایرانی_اسلامی را تمام‌قد به نمایش گذاشته‌است. سرای مشیر مکان مناسبی برای آشنایی با مردم شیراز و بومیان منطقه است. فرصتی برای گپ‌و‌گفت با مردم خوش‌زبان و مهربان شیراز و آشنایی با هنرهای دستی و ارزشمند آن‌ها.
گذر زمان و مشیر
به تدریج و با گذشت سالیان دراز از ساخت، این بازار رفته‌رفته دچار فرسودگی شد. در نتیجه این فرسودگی، سرای مشیر در دوره پهلوی دوم و به دستور فرح دیبا، در سال ۱۳۴۸ مرمت و بازسازی شد. پس از بازسازی و مرمت سرای مشیر، حوضچه بازار که پیش‌تر به آن اشاره کردیم، به چایخانه‌تبدیل شد. گردشگران، میهمانان، بومی‌ها و حجره‌داران بازار، همچنان از این چایخانه استفاده می‌کنند و از فصای دلچسب بازار لذت می‌برند.
همچنین، اتاق‌های موجود در بازار به مکانی برای عرضه هنرهای دستی و سوغات شهر شیراز تبدیل شد که پس از آن به سرای مشیر، “سزای هنر” نیز گفته‌شد. از دیگر زیبایی‌های این بازار، حجره‌های فروش اجناس است که دارای طاق‌های ضربی‌شکل و بدون الوار هستند.
زیبایی این بازار به حدی است که هر روزه گردشگران بسیاری را به سمت خود می‌کشاند. نکته مهم و قابل توجه درباره سرای مشیر این است که دست‌خالی از آنجا باز‌نمی‌گردید. تنوع و زیبایی صنایع دستی شهر شیراز در این بازار به گونه‌ای است که هیچکس را بدون آنکه یادگاری از آنجا تهیه کند، رها نمی‌کند.
از این رو این بازار از حیث فروش صنایع‌دستی و سوغات، خصوصا به گردشگران خارجی و ایجاد رونق در بخش گردشگری پیشتاز است. از جمله صنایعی که در این بازار عرضه می‌شود، خاتم‌سازی، معرق‌کاری، حکاکی، قلم‌زنی و گبه‌بافی است.
