فرهنگ و تمدنِ چند هزارساله‌ی ایران بر کسی پوشیده نیست. از این رو شهرها و روستاهای باستانی ایران بسیارند. یزد، با آب و هوای کویری، بناهای خشتیِ بی‌نظیر و هنر و معماری مثال‌زدنی‌اش، یکی از این شهرهاست. بر اساس مستندات و کشفیات باستان‌شناسی عمری برابر با چند هزار سال را به آن نسبت داده‌اند. دارا بودن چنین دیرینگی، آثار تاریخی فراوانی را در این شهر باقی گذاشته که هر یک از آن‌ها به دوره‌ای خاص تعلق دارد و خصوصیات و ویژگی‌های منحصر به فردی را از زمان خود برایمان به همراه آورده است. زیاد بودنِ تعداد این آثار باعث شده که شهر یزد در جایگاه دوم شهرهای تاریخی جهان قرار گیرد. اگر دوست دارید به یکی از قدیمی‌ترین و دیدنی‌ترین مکان‌های یزد بروید، در سفر کوتاه امروزمان به روستای خرانق اردکان ، همراه سفرزون باشید تا شما را به اعماق تاریخ ببریم و با نحوه‌ی زندگی گذشتگان آشنا سازیم.
روستای خرانق کجاست؟
روستای تاریخی خرانق، در یکی از شهرستان‌های استان یزد به نام اردکان قرار دارد. این روستا مرکزِ بخش خرانق بوده و فاصله‌ی آن از یزد حدود ۷۷ کیلومتر (از طریق بزرگراه ۷۰ آسیا) است. روستا در ۷۳ کیلومتری شرق اردکان قرار دارد. اگر بخواهید ابتدا به شهرستان اردکان بروید و از آنجا خود را به خرانق برسانید، باید وارد جاده‌ی اردکان-طبس شوید و پس از گذراندن مسافتی حدوداً ۶۸ کیلومتری از ابتدای این جاده، به روستای خرانق خواهید رسید.
چرا روستای خرانق به این نام خوانده می‌شود؟
خرانق در زمان‌های قدیم به خورانق یا خورنق معروف بوده است و حتی امروزه هم مردم محلی به آن خورانق می‌گویند. این نام، در حقیقت از «هورنه» که از واژه‌های پارسی کهن و به معنی محل بالا آمدن خورشید یا زادگاه خورشید است، گرفته شده و در گذر زمان به خورانق، خورنق و نهایتاً خرانق تغییر یافته است.
نگاهی نزدیکتر به روستای خرانق اردکان
کهن روستای خرانق اردکان ، با عمر ۴۵۰۰ ساله یکی از گنجینه‌های تاریخی کشورمان محسوب می‌شود. قدیمی‌ترین سندِ تاریخیِ موجود، که در آن به این منطقه اشاره شده است، به سال ۲۴ هجری شمسی و دوران پادشاهی یزدگرد ساسانی برمی‌گردد. این سند در واقع گزارشی از یک موبد زرتشتیست و نشان از رونق خرانق به عنوان استراحتگاه و کاروانسرایی برای تجار و مسافران دارد.
روستای خرانق از دو بخش قدیمی و جدید تشکیل شده است. بخش قدیم که به آن قلعه‌ی خرانق نیز می‌گویند، از حدود سه دهه‌ی پیش خالی از سکنه باقی مانده و ساختمان‌های قدیمی و دیدنی آن، بسیار مورد توجه گردشگران و مسافران قرار می‌گیرد. در این بخش سازه‌هایی با قدمت ۱۸۰۰ سال را مشاهده خواهید کرد. بخش جدید نیز، محل سکونت روستاییان ساده و بی‌آلایشی‌ست که با کشاورزی و کاشت محصولاتی همچون زردک، خربزه، پنبه، گندم و جو روزگار می‌گذرانند.
باغداری، قالی‌بافی و دامپروری از دیگر مشاغل رایج در میان مردم روستا است. روستاییان در ماه‌هایی از سال نیز، برای گذران زندگی، به کار در معدن، انجام امور ساختمانی و … می‌پردازند. این بخش از روستا، ۵۳۰ نفر جمعیت دارد که در قالب ۱۴۵ خانوار در آن زندگی می‌کنند.
اگرچه منطقه‌ی خرانق به لحاظ منابع آبی شرایط مناسبی ندارد و کشاورزان با مشکلاتی در این زمینه روبرو هستند، اما خاک آن بسیار غنی است و معادن ارزشمند زیادی مانند اورانیوم، گرانیت، سنگ آهن و روی در حوالی آن وجود دارند. متأسفانه این روستای زیبا بیشتر از آنکه در بین مردم کشورمان شناخته شده باشد، میان اروپاییان به شهرت رسیده است.
روستای خرانق اردکان چه ویژگی‌های اقلیمی دارد؟
آنچه روستای خرانق اردکان را خاص و متفاوت می‌کند، تنها جایگاه و ارزش تاریخی آن نیست. بلکه موقعیت جغرافیایی ویژه‌ی آن در ناحیه‌ای کویریست. هنگامی که به نزدیکی خرانق می‌رسید، متوجه شگفتی منطقه خواهید شد. کوهستانی زیبا در قلب کویر! این کوهستان همچون مادری مهربان، روستای خرانق را از شمال در بر گرفته و جوّی متفاوت از نقاط کویریِ اطرافش به او هدیه داده است. در شرق روستا نیز رودخانه‌ی فصلی خرانق وجود دارد و جنوب آن را کویرها فرا گرفته‌اند. هوای معتدل و خنک در تابستان (حدوداً ۱۰ درجه پایین‌تر از شهر یزد) و سرسبزی منطقه، از ویژگی‌های کمتر دیده شده در نواحی کویری‌اند که اگر خودتان از نزدیک لمسش نکنید، کمی دور از ذهن به نظر می‌رسد. این روستا زمستان‌های سردی را تجربه می‌کند.
در خرانق گیاهان و درختانی نظیر گون، خارشتر، گز، آویشن، بادام کوهی، انجیر وحشی و… می‌رویند. این ناحیه، زیستگاه جانورانی همچون یوزپلنگ، گربه‌ی وحشی، قوچ و میش، کل و بز، جبیر، خرگوش، روباه، لاک‌پشت، خاردم ایرانی و … و پرندگانی مثل تیهو، چکاوک بیابانی، کبک، انواع پرنده‌های شکاری و… است.
مناسب‌ترین زمان برای سفر به روستای خرانق اردکان چه وقت است؟
برای رفتن به روستای خرانق اردکان، ماه‌های فروردین تا مهر را به شما پیشنهاد می‌کنیم، زیرا با توجه به موقعیت جغرافیایی، در فصل‌های گرم سال، آب و هوای خنک‌تری نسبت به دیگر نقاط استان یزد دارد. در فصل‌های پاییز و زمستان هوا در اینجا بسیار سرد است اما اگر سفر در سرما را هم دوست داشته باشید، می‌توانید با لباس مناسب و تجهیزات کافی به روستای خرانق بروید.
نظر شما درباره‌ی روستای زیبا و باستانی اردکان چیست؟ آیا تاکنون به اینجا سفر کرده‌اید یا تصمیمی برای رفتن به این روستا دارید؟ منتظر نظرات، پیشنهادات، دانسته‌ها و تجربیات شما هستیم.
