در شهرهای بزرگ و کوچک ایران عمارت‌های تاریخی کم نیست. بناهایی با زیبایی فوق‌العاده که داستان‌های زیادی در دلشان پنهان کرده‌اند. داستان‌ها و روایت‌های روزگاری که این عمارت‌ها پشت‌سر گذاشته‌اند، به اندازه‌ی معماریشان جذاب است. اصلا مگر کسی هم هست که داستان دوست نداشته باشد و نخواهد وقتی از یک بنای قدیمی دیدن می‌کند، از سرگذشت و تاریخش بداند؟ این بار در مجله سفرزون به سراغ عمارتی رفته‌ایم که هم سرگذشت جذابی دارد، و هم به لحاظ معماری، منحصر به فرد است. عمارت مشیر دیوان سنندج، بنایی است که قرار است معرفی‌اش کنیم. اگر به تاریخ و خانه‌های تاریخی علاقه دارید با ما همراه شوید.
عمارت مشیر دیوان ، بنایی با فضاهای متعدد
عمارت مشیر سنندج در یکی از محلات قدیمی شهر سنندج به نام سرتپوله قرار دارد. این بنا از بناهای معروف دوره قاجاریه است که توسط میرزا یوسف مشیر دیوان، پسر میرزا رضای کردستانی، وزیر مشاور و جانشین حاکم کردستان ساخته شده است. سبک معماری این ساختمان به سبک معماری ایرانی اوایل دوره‌ی قاجار است؛ یعنی زمانی که هنوز معماری ایرانی از معماری اروپا تأثیر زیادی نگرفته بود.
همانطور که گفتیم، عمارت مشیر دیوان به جانشین حاکم کردستان در دوره قاجار تعلق داشته است و به همین دلیل، جلسه‌های مهم حکومتی را در آن برگزار می‌کردند. حضور سران حکومت در عمارت ایجاب می‌کرد که امنیت کافی برقرار باشد، به همین دلیل روی سردرها، جایگاه نگهبانی و جان‌پناه ساخته شده است که این‌ها از شاخصه‌های عمارت مشیر دیوان هستند. ورودی بنا که «سردرجلوخانی» نامیده می‌شود هم نمونه‌ای است از معماری سنتی ایرانی. «سردرجلوخانی» یکی از اجزای خانه‌های سنتی اشرافی بود که به شکل نیم هشتی با چندین سکو ساخته می‌شد. به این سکوها «خواجه‌نشین» گفته می‌شد و عمارت مشیر، شش خواجه‌نشین دارد. سردر عمارت مشیر، طاق‌نمای آجرکاری هم دارد و سبک آجرکاری‌اش به شکل راسته‌چین و خوابیده است.
بعد از ورودی، جایگاه دربان قرار دارد که یک فضای هشت‌ضلعی است و افرادی که برای دادن عریضه به خانه‌ی حاکم می‌آمدند، اینجا منتظر می‌مانند تا اجازه‌ی ورود پیدا کنند. سقف هشتی هم آجرکاری زیبایی دارد که به این نوع طاق، سنبلی می‌گویند و سبک آجرکاری‌اش مانند سردر، خوابیده و راسته‌چین است.
عمارتی با شیروانی کلاه فرنگی و حیاط‌های هفت‌گانه
عمارت مشیر ویژگی‌هایی دارد که آن را در میان بناهای دیگر شهر برجسته می‌کند. به جز سردر و هشتی که کمی قبل درباره‌شان گفتیم، وجود شیروانی کلاه فرنگی و هفت حیاط با هفت آب‌نماهای متفاوت، حمام و خزینه و گچ‌بری و حجاری‌ها، باعث شده‌اند عمارت مشیر دیوان از هر جهت منحصربه‌فرد باشد.
سقف شیروانی عمارت، طرح کلاه فرنگی دارد که البته مشابه آن در بناهای دیگر مثل عمارت وکیل الملک و عمارت ملالطف‌الله هم وجود دارد. درست زیر شیروانی، یک ایوان ستون‌دار قرار دارد که با گچ‌بری‌های طنابی و مقرنس‌کاری تزیین شده است. ایوان در واقع بخش جلویی تالار تشریفات عمارت است. روی دیواره‌های ایوان، طرح پرنده و شاخ و برگ درختان گچ‌بری و حجاری شده است. پنجره‌های تالار هم با گره‌چینی چوبی و شیشه‌های رنگی، زیبایی خاصی دارد.
یکی از جذاب‌ترین بخش‌های عمارت مشیر حیاط‌های هفت‌گانه است. هر یک از هفت حیاط عمارت یک آب‌نما دارد که طرحش با آب‌نماهای حیاط‌های دیگر تفاوت دارد ولی به لحاظ سبکی پیوستگی دارند. حیاط‌های هفت‌گانه کارکردهای مختلف داشتند؛ یک حیاط خصوصی و اندرونی بود، یک حیاط عمومی، حیاط دیگر تشریفاتی و حیاط‌های دیگر خدماتی و تشریفاتی و غیره. این باغ و حیاط با درختان سبز و بلندی که احاطه‌اش کرده‌اند بسیار زیبا و دلپذیر است.
یکی دیگر از بخش‌های جالب این خانه حمام است. حمام در حیاط اندرونی قرار دارد و مانند تمام حمام‌های سنتی، سربینه، خلوتی و خزینه دارد. تزیینات آهک‌بری حمام، بر زیبایی‌اش افزوده است. اصولا هر گوشه‌ی این خانه با وجود ارسی‌های پرکار، آجرکاری‌ها و کادربندی‌ها بسیار دیدنی است.
مسیر دسترسی به عمارت مشیر
عمارت مشیر دیوان در بخش قدیمی شهر سنندج یعنی خیابان شهدا قرار دارد. پیدا کردن عمارت کار سختی نیست و وقتی به محله سرتپوله بروید از اهالی که بپرسید راهنماییتان می‌کنند. عمارت آصف یا خانه کرد و عمارت سالار سعید هم در نزدیکی مشیر دیوان و در یک محدوده قرار دارند. این عمارت از ساعت ۸ صبح پذیرای گردشگران و بازدیدکنندگان است، ولی فراموش نکنید فقط تا ساعت یک بعداز ظهر باز است و امکان بازدید از آن وجود دارد.
