یکی از رشته کوه‌های تالش را اگر به سمت شرق بروید، به روستایی زیبا و سرسبز به نام ماسوله خواهید رسید. روستایی که آن را در سراسر جهان به سبک معماری خاص خود می‌شناسند. آبادی زیبایی در دامنه کوه‌های این منطقه واقع شده و رودخانه‌ای خروشان از میانه آن می‌گذرد؛ رودی با نام «ماسوله رودخان» که آن را نماد آبادانی منطقه می‌دانند. روستای ماسوله در سی و دو کیلومتری جنوب غرب فومن واقع شده و از شمال به ماسال راه دارد. حقیقتا می‌توان ماسوله را بخشی از بهشت گمشده استان گیلان دانست. چه ترکیبی بهتر از کوه و رود و هوای پاک می‌توان یافت که چند صباحی آدمی را از شلوغی شهر فراری دهد؟ با سفرزون ، سفری خیالی را در کوچه‌های باریک اما صمیمی روستای ماسوله تجربه کنید.
وجه تسمیه نام روستای ماسوله
اگر به دنبال معنای نام ماسوله هستید، باید به مرجع زبان تالشی مراجعه کنید. طبق روایات تاریخی، از حدود سده‌ی هشتم و نهم هجری شمسی، نام این منطقه ماسوله بوده است. خیلی جالب است که این همه مدت تغییری در نام این منطقه ایجاد نشده. برخی از مورخان بر این باور هستند که در نزدیکی روستای ماسوله، کوهی با نام «ماهسالار» وجود داشته است که مردم محلی در آن زمان، در اثر کثرت استفاده، آن را «ماسالا» خطاب می‌کردند. «ماسالا» به مرور زمان به «ماسوله» تبدیل شده است.
اما زبان‌شناسان نظر دیگری دارند. آنها بر این باور هستند که نام ماسوله از دو واژه «ماس» و «اوله» تشکیل شده است. از نظر زبان شناسی، «ماس» به معنای کوه و بخش دوم یعنی «اوله» به معنای بلند است. حتی برخی از زبان‌شناسان بر این باور هستند که ه آخر نیز به معنای همانند است. در نتیجه در ترکیب این واژگان می‌توان به این نتیجه رسید که منظور از ماسوله، «همانند کوه بلند» است که با وجود ارتفاعات اطراف، این وجه تسمیه منطقی به نظر می‌رسد.
روستای ماسوله از گذشته تا به امروز
اگر به فهرست آثار ملی ایران و شماره ۱۰۹۰ سری بزنید، با نام ماسوله به عنوان اولین شهر تاریخی زنده ایران رو به رو خواهید شد. در سال ۱۳۵۴ این روستای تاریخی را وارد فهرست آثار ملی ایران کردند. جالب است بدانید که قدمت ماسوله به بیش از ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ سال پیش باز می‌گردد. ماسوله از نظر فرهنگی، تاریخی و حتی طبیعی برای مردم ایران بسیار ارزشمند بوده و نوعی میراث ملی به شمار می‌آید.
به دلیل جغرافیای کوهستانی، در فصول سرد سال، دسترسی به ماسوله بسیار محدود می‌شود. به همین خاطر از نظر تاریخی درباره این برهه‌های زمانی، ابهام زیادی وجود دارد. این ابهام، تاریخی مرموز به ماسوله می‌بخشد؛ گویی تاریخ در این بازه‌های زمانی، صفحاتی کاملا سفید بر جای گذاشته است.
البته نکته جالب توجه این است که ماسوله باستانی که از آن یاد می‌کنیم، در شش کیلومتری غرب ماسوله کنونی واقع شده است. اگر این سوال برای شما مطرح شده که چرا مردم آن دوران، ماسوله کهن را ترک کردند، بدانید که تنها نیستید. مورخان زیادی این موضوع را بررسی کرده اند.
برخی بر این باور هستند که عون بن علی، یکی از نوادگان حضرت علی، در میان مردم ماسوله زندگی می‌کرده و پس از مرگ، او را در ماسوله امروزی به خاک سپردند. به همین دلیل مردم برای زیارت به این منطقه آمدند و در همینجا سکنی گزیدند. برخی دیگر بر این باور هستند که یک زلزله بزرگ یا شیوع طاعون باعث کوچ مردم ماسوله کهن شده است.
معماری منحصر به فرد خانه‌های روستای ماسوله
قطعا یکی از شاخص‌ترین نماد‌های روستای ماسوله ، سبک معماری آن است. ایرانیان باستان از گذشته در هنر معماری بسیار معروف بودند و دستی بر آتش داشتند. به همین دلیل آنها می‌توانستند در شرایط مختلف اقلیمی، خانه‌هایی ارگانیک بسازند. منظور از معماری ارگانیک، معماری سازگار با طبیعت است. به عنوان مثال می‌توان به خانه‌هایی با سقف گنبدی در مناطق کویری اشاره کرد. یا بادگیر‌های یزد، نمونه بارزی از معماری ارگانیک به شمار می‌آیند.
در ماسوله نیز وجود سطوح کوهستانی باعث خلق چنین آثار هنری شده است. تفاوت ارتفاع بین پایین‌ترین و بالا‌ترین سطح روستا به حدود یک‌صد متر می‌رسد. در نتیجه معماران وادار شدند تا طوری خانه‌ها را بسازند که پشت‌بام و جلوی هر خانه‌ای به عنوان پیاده روی عمومی کاربرد داشته باشد. به این طریق پشت‌بام هر خانه‌ای، حیاط خانه بالایی به حساب می‌آید. این یک نماد از زیبایی فرهنگ مردم ایران است.
شاید از خودتان بپرسید که چرا رنگ اکثر خانه‌های ماسوله زرد و یا رسی است؟ این نیز بی‌دلیل نیست. به دلیل کوهستانی بودن منطقه، اکثر مواقع نیمی از ماسوله در مه مخفی می‌شود؛ به همین دلیل ساختمان‌ها را به این رنگ ساخته‌اند تا قابل رویت باشند. همه خانه‌ها از دو بخش تابستانی و زمستانی ساخته شده‌اند. به بخش زمستانی «سومه» می‌گفتند که در آن اجاقی قرار داشته است. واقعا سبک معماری این خانه‌ها خیره‌کننده است.
جاذبه‌های گردشگری ماسوله
با وجود اینکه می‌توانید از معماری خانه‌های روستای ماسوله و طبیعت بکر آن لذت ببرید، اما جاذبه‌های گردشگری ماسوله محدود به این نیست. در ادامه قصد داریم شما را با جاذبه‌های مختلف ماسوله آشنا کنیم تا هیچ بخش آن را از دست ندهید.
بازار ماسوله
ماسوله به صورت کلی تنها چهار محله دارد. محله خانه بر، محله کی سر، محله مسجد بر و اسد محله. جالب است بدانید که از هر چهار محله می‌توانید به بازار اصلی ماسوله بروید. قطعا در سفر به هر شهر و دیاری باید برای درک فرهنگ واقعی آنجا، به بازار محلی‌اش سر بزنید. بازار ماسوله را می‌توان یکی از توریستی‌ترین مناطق ماسوله دانست. بازاری که شهرت جهانی دارد و هنوز هم پر رونق است.
با وجود اینکه ماسوله را می‌توان از نظر ابعاد، روستایی کوچک قلمداد کرد، اما با این حال هنوز هم زندگی در بازار ماسوله جریان دارد. حتی بومیان منطقه نیز برای تامین مایحتاج زندگی خود، به این بازار مراجعه می‌کنند. بازاری که همه چیز از شیر مرغ تا جان آدمیزاد را می‌توان در آن یافت. بازاری شلوغ و پر همهمه به سبک بازار‌های سنتی شمال اما با عطر و بویی منحصر به فرد که آن را حسابی دیدنی کرده است.
برای خرید سوغاتی می‌توانید به این بازار بیایید. از نانوایی و آهنگری تا چاقوسازی و مغازه صنایع دستی، در این بازار به چشم می‌خورند. جالب است بدانید که علاوه بر این بازار، یک بازار روز محلی نیز در روستای ماسوله وجود دارد. این بازار نیز همانند ساختمان‌هایش به حالت پلکانی ساخته شده است. در این بازار می‌توانید از سبزیجات تازه محلی و عطر آنها لذت ببرید.
موزه‌های روستای ماسوله
با وجود اینکه ماسوله از نظر بخش‌بندی، یک روستا به حساب می‌آید، اما در دل خود سه موزه تاریخی و دیدنی دارد. موزه میراث فرهنگی، موزه عون بن علی و موزه تاریخ طبیعی ماسوله، سه موزه‌ای هستند که باید از آنها بازدید کنید.
موزه تاریخ طبیعی متشکل است از حیوانات بومی منطقه که به صورت تاکسیدرمی خشک شده‌اند. البته باید بدانید که این حیوانات پس از مردن خشک شده‌اند و جان آنها را برای نمایش به شما نگرفته اند.
با بازدید از موزه میراث فرهنگی ماسوله، می‌توانید بیشتر با فرهنگ مردم این منطقه آشنا شوید. بازدید از این موزه نیز خالی از لطف نیست. مکان برگزاری این موزه داخل یکی از خانه‌های قدیمی است که ساخت آن به دوران پهلوی بازمی‌گردد.
موزه عون بن علی نیز که جزئی از بقعه او است، موزه‌ای با آثار باستانی مختلف است. اما در کنار این سه موزه مطرح، در سال ۱۳۸۱ موزه‌ای با نام موزه‌ی مردم شناسی ماسوله تاسیس شد. در این موزه می‌توانید شاهد وسایلی باشید که قدمت برخی از آنها به بیش از چهارصد سال می‌رسد و به اقوام روستای ماسوله کهن تعلق دارند. این موزه از سه بخش مختلف تقسیم شده است که توصیه می‌شود از هر سه بخش آن دیدن فرمایید.
صنایع دستی و سوغاتی‌های مخصوص ماسوله
ماسوله از نظر طبیعی و محصولات کشاورزی، سوغات منحصر به فردی ندارد. اما ناراحت نباشید. صنایع دستی مردم، خلاء آن را برای شما پر خواهد کرد. شما می‌توانید از محصولاتی همانند گلیم، چموش، شال، جوراب، لباس‌های محلی، صنایع فلزی و چوبی، عروسک‌های نخی، دستکش، رو فرشی، لیف، جوراب ساق بلند و کوتاه، کلاه و از این قبیل صنایع دستی مردم ماسوله دیدن و خرید کنید!
همچنین مردم ماسوله یک نوع شیرینی محلی با نام «اگردک» دارند که در هیچ جای ایران غیر از ماسوله وجود ندارد. البته «اگردک» بیشتر نوعی نان است تا شیرینی! ما به شما توصیه می‌کنیم این نان را به صورت داغ و تازه میل کنید و خیلی به فکر سوغات آوردن آن نباشید.
اقامت در ماسوله
خوشبختانه امکانات اقامتی در ماسوله برای مسافران کاملا مهیا است. البته شاید نتوانید هتل‌های پنج ستاره خیلی لوکسی را داخل روستای ماسوله پیدا کنید، اما حداقل می‌توانید در یک اتاق راحت کمی آرام بگیرید. هتل‌های مختلف و هتل آپارتمان‌ها معمولا به سبک سنتی ساخته شده‌اند تا حس و حال روستایی به شما دهند.
اما اگر به دنبال چشیدن طعم واقعی زندگی روستایی در ماسوله هستید، باید به دنبال کرایه خانه‌های روستایی باشید. برخی از روستاییان یک اتاق خود را به شما کرایه می‌دهند و شما را سر سفره خودشان مهمان می‌کنند. البته در برخی موارد مردم از اقامت در چنین اتاق‌هایی هراس دارند. اگر زوجی جوان هستید و سعی می‌کنید از خطر دوری کنید، بهتر است با تور‌های مسافرتی معتبر اقدام به سفر بوم‌گردی نمایید.
بهترین فصل سفر به ماسوله
ماسوله در فصل پاییز و زمستان بسیار سرد است و معمولا مسافران طاقت تحمل چنین سرمایی را ندارند. به همین دلیل بهتر است برای سفر، فصل بهار و تابستان را انتخاب کنید. در فصل بهار بیشترین حجم بارندگی وجود دارد و می‌توانید از جریان تند رودخان لذت ببرید.
