ایران، کشور زیارت‌گاه‌ها و امامزاده‌هاست. فرزندان و نوادگان زیادی از ائمه در جای‌جای سرزمین‌مان آرام گرفته‌اند و مردم با‌ایمان و خدا‌جوی کشور‌مان، پیوسته و بی‌وقفه به زیارت آن‌ها می‌روند. شاید برایتان جالب باشد که امامزاده‌ها، بخش قابل توجهی از جاذبه‌های تهران را در برمی‌گیرند. پایتخت ایران، امامزاده‌های زیادی دارد که برخی از آن‌ها از بقیه معروف‌ترند. باید تا به حال نام امامزاده صالح را شنیده باشید! امامزاده‌ای با روح و با‌صفا که در تجریش تهران واقع شده و هوا‌خواهان زیادی دارد. در این مطلب سفرزون بر آن شده‌ایم تا سری به شمال تهران بزنیم و در محله‌ی زیبای تجریش، به داخل صحن زیبای امامزاده صالح رفته و روح و جانی تازه کنیم. ما را تا انتها همراهی کنید.
داستان حضرت صالح‌بن موسی
حضرت صالح بن موسی، فرزند بلافصل هفتمین پیشوای شیعیان، امام موسی کاظم (ع) است. امامزاده صالح، همچنین برادر امام رضا (ع) هم به شمار می‌رود و سرگذشتی مشابه با برادر دیگرش حضرت شاهچراغ دارد. حضرت صالح نیز پس از شنیدن خبر ولیعهدی امام رضا در خراسان، از عراق به سوی ایران می‌آید. اما شخصی به نام حسن بهبهانی در پل کرخ، که امروز به کرج مشهور است در تعقیب ایشان برمی‌آید و در حوالی ولایت شمیران و موضع تجریش، راه را بر حضرت می‌بندد. نهایتاً در باغ جنت گلشن، زیر درخت چنار بزرگی نزدیک به چشمه ساری ایشان را به شهادت می رساند. پیکر پاک حضرت صالح در کنار همان چنار کهنسال به خاک سپرده می‌شود. از آن زمان تا کنون، مرقد ایشان، زیارتگاه بسیاری از عاشقان اهل‌بیت است.
تاریخچه بقعه امامزاده صالح
اصل بنای امامزاده متعلق به قرون هفتم و هشتم هجری قمری است و سبک و شیوه‌ی معماری آن به بناهای دوره‌ی ایلخانی شباهت دارد. این بقعه در زمان قاجار تعمیر و بازسازی شد و بخش‌هایی نیز به آن اضافه گردید. کتیبه‌ای خشتی در کاشی‌کاری‌ها مرقد وجود دارد که تاریخ بازسازی بنا را سال ۱۲۱۰ ذکر کرده است و نام فتحعلی شاه قاجار را بر خود دارد. ساعت روی برج داخل امامزاده نیز موقوفه‌ی معیرالممالک است که حسین‌قلی‌خان قاجار، برادر فتحعلی شاه آن را تهیه کرد. گنبد کاشی‌کاری شده و نقاشی‌های داخل حرم نیز به سبک دوره‌ی قاجار است. گفتنی است نام بنای امامزاده صالح تهران از سال ۱۳۵۱ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفته است.
صحن و محوطه‌ی بارگاه امامزاده صالح تهران
بارگاه و صحن گسترده‌ی امامزاده صالح (ع) به مساحت سه هزار متر‌مربع یکی از بزرگترین و باشکوه‌ترین امامزاده‌های ایران است. محوطه‌ی امامزاده پیش از تغییر فضای خیابانی منطقه‌ی تجریش، محوطه‌ای کاملاً محصورشده همچون دیگر زیارتگاه‌های ایران بود. ولی امروزه از حصار دیوارها خارج شده و فضایی کاملاً باز به وجود آمده است. امامزاده صالح سه درِ اصلی دارد. درهای شمالی و شرقی که به بازار تجریش باز می‌شود، و درِ غربی که به پایانه‌ی اتوبوس‌های تجریش گشوده می‌شود. صحن دلباز امامزاده صالح باعث شده است تا هر رهگذری به سوی آن جذب شود و حتی اگر برای چند لحظه شده، دل به آن بسپارد و از شلوغی دنیای بیرون به آرامش امامزاده پناه ببرد. گفتنی است با توجه به افزایش زائران، طرح توسعه‌ی جامعی برای این امامزاده درنظر گرفته شده و قرار است طی سه مرحله، ۱۶ هزار متر مربع به فضای زیارتگاه اضافه شود.
معماری بنای امامزاده صالح تهران
معماری بنای ساختمان امامزاده صالح با دیوارهای قطور، طاق‌ها و طرح چارگوشه‌اش، از بناهای سده‌ی هفت و هشت هجری و دوره‌ی ایلخانان اقتباس شده است. بنای اصلی و اولیه‌ی بقعه به صورت چهار‌گوشی بزرگ و باشکوه بوده است که فضای درونی آن تقریبا پنج-شش متر مربع مساحت دارد. آینه‌کاری‌های داخل امامزاده با دستان و سلیقه‌ی پر از ظرافتِ هنرمندان ایرانی انجام شده و به زیبایی این بنا افزوده است. چهار رواق شامل دو رواق زنانه و دو رواق مردانه، با حفاظی از یکدیگر جدا شده‌اند و درهایی که رواق‌ها را از حرم جدا می‌کند، به تازگی منبت‌کاری شده است.
گنبد آرامگاه امامزاده صالح
گنبد قدیمی امامزاده حاوی تزئینات و مقرنس‌کاری و نقاشی‌های ظریف بود که احداث آن را همراه با اصلاحات داخل حرم، تعمیرات و پاره‌ای الحاقات، به نوه‌ی فتحعلی شاه نسبت داده اند. همچنین گنبد شلجمی شکل امامزاده با کاشی‌های زیبا پوشیده شده است. گنبد امامزاده در سال ۱۳۳۸ در آخرین سال عمر حسن فداکار با هزینه‌ی شخصی تعمیر و کاشی‌کاری مجدد شد. در حال حاضر در راستای طرح جامع عمرانی، گنبد جدیدی بر فراز گنبد قبلی و نیز مناره‌ای در مقابل آن در حال احداث است.
ماجرای چنار کهنسال امامزاده
کمتر از ۲۰ سال پیش، در محوطه این امامزاده، چناری کهنسال وجود داشت که گویا حدود ۸۰۰سال از عمرش می‌گذشت. این چنار که به ثبت میراث فرهنگی نیز رسیده بود، از معروف‌ترین چنار‌های کهنسال ایران بود که در آثار جهانگردان خارجی نیز به آن اشاره می‌شد. ژان دیولافوا، جهانگرد مشهور فرانسوی، درباره‌ی این چنار نوشته بود: محیط آن تقریباً به ۱۵ متر می‌رسد. هریک از شاخه‌های آن مانند تنه درخت کهن‌سالی بر فراز بنای مسجد و اطراف آن سر به آسمان کشیده است. متأسفانه با نشست قناتِ زیر امامزاده، این درخت چنار آسیب دید و با مجوز میراث فرهنگی در سال ۷۹ قطع شد.
اشیاء و کتیبه‌های گرانبها در بقعه امامزاده صالح
در داخل حریم وسیع امامزاده صالح صندوقی چوبین موجود است که ارزشی تاریخی دارد و احتمالاً به اواخر دوران صفوی یا افشار برمی‌گردد. همچنین ضریح ممتاز نقره‌ای امامزاده که اضلاع شرقی و شمالی و غربی آن دارای محفظه‌ی مشبک نقره‌ای و ضلع جنوبی آن مشبک چوبی است، از وقفیات مرحوم آقا میرزا سعیدخان وزیر امور خارجه اواخر دوران قاجار است. بنا به شواهد در امامزاده کتیبه ای به سال ۷۰۰ قمری وجود داشته که ظاهراً در تعمیرات و تغییر مدخل بنا از میان رفته است. تاریخ این کتیبه همزمان با پادشاهی غازان خان نخستین ایلخان مسلمان مغول و مروج اسلام در میان مغولان بوده است. کتیبه‌ای هم بر بالای سر‌در صحن وجود دارد که حضرت صالح را از فرزندان بلافصل امام موسی کاظم (ع) و برادر امام رضا (ع) معرفی کرده است. گفتنی است صحن و حیاط این بقعه گورستانی عمومی بود ولی در بیست سال اخیر اثر گور‌ها را از بین برده‌اند و فقط تعداد محدودی از سنگ قبرها را باقی گذاشته‌اند.
دسترسی به امامزاده صالح تهران
امامزاده صالح در ضلع جنوب شرقی میدان تجریش واقع شده است. اگر می‌خواهید دسترسی آسانی به این آستان مقدس داشته باشید، کافی است خود را به آخرین ایستگاه خط یک مترو، یعنی ایستگاه تجریش برسانید. پس از پیاده شدن از مترو، با پنج دقیقه پیاده‌روی به میدان تجریش خواهید رسید و سپس می‌توانید بارگاه امامزاده صالح را بیابید. حتی این امکان برایتان وجود دارد از تاکسی‌هایی استفاده کنید که از تمام نقاط شهر به میدان تجریش تردد می‌کنند. خط BRT هم از دیگر گزینه‌های رسیدن به امامزاده صالح تهران، است.
البته امامزاده صالح دارای پارکینگ است و اگر مشکلی با ترافیک تجریش ندارید، می‌توانید با اتومبیل شخصی هم به آنجا بروید.
دیدنی‌های اطراف امامزاده صالح
بعد از آن‌که امامزاده را زیارت کردید و حسابی انرژی گرفتید، می‌توانید گشتی هم در اطراف میدان تجریش بزنید. اگر قصد خرید دارید می‌توانید از بازار تجریش، پاساژ قائم، و پاساژ تندیس دیدن کنید. اگر هم به دیدن آثار تاریخی و هنری علاقه‌مند هستید، سری به کاخ سعدآباد و یا باغ موزه‌ی هنر ایرانی بزنید. محوطه‌ی باغ فردوس هم، برای تماشای یک فیلم یا نوشیدن یک فنجان قهوه، گزینه‌ی دلچسبی است.
برای زیارت و حضور در فضای معنوی و آرامش‌بخش امامزاده صالح، می‌توانید از اذان صبح تا نیمه شب مراجعه کنید. از همه‌ی شما عزیزان و زائران گرامی، التماس دعا داریم.
