در کنار همه جاذبه‌های گردشگری، یک بنای تاریخی از لحاظ معماری، طراحی فضا و قدمت آن، می‌تواند به گونه‌ای باشد که همیشه در ذهن بماند. گاهی نیز یک رویداد مهم می‌تواند بنایی را در حافظه تاریخی مردم برای همیشه ثبت کند. این همان چیزی است که عمارت عین الدوله را در تاریخ ثبت کرده است. سرگذشتی که این عمارت گذرانده است، روایتی از گذشته ایران است که زبان گفتارش، زبانِ معماری و تصاویر است. برای آشنایی با این عمارت با سفرزون همراه شوید:
کنفرانس تهران
پاییز سال ۱۳۲۲ شمسی، مصادف با ۱۹۴۳ میلادی، کنفرانس تهران در میان بحبوبه جنگ جهانی دوم برگزار شد. سران سه کشور آمریکا، شوروی و انگلستان، در تهران حضور می‌یابند تا درباره جهان در حین و بعد جنگ جهانی صحبت کنند. کلید شکست نیروهای آلمان نازی به رهبری هیتلر در این کنفرانس زده شد. حال شما ایوان شمالی عمارت عین الدوله را تصور کنید که در آن فرانکلین روزولت، جوزف استالین و وینستون چرچیل نشسته‌اند و درباره طرح‌ها و نقشه‌های خود برای غلبه بر نیروهای متحدین و در رأس آنها آلمان نازی، صحبت می‌کنند. شخصیت‌هایی تاریخی که از مهمترین و تاثیرگذارترین سردرمداران دولت‌های بزرگ جهان بوده‌اند و حضورشان در ایران و اقامتشان در عمارت عین الدوله، باعث ارزش تاریخی مضاعف این عمارت می‌شود.
تاریخچه عمارت عین الدوله
همانطور که از نامش پیدا است این باغ-عمارت محل سکونت عین‌الدوله وزیر سه دوره حساس تاریخی در دوران قاجار بوده است. عین‌الدوله وزیر مستبد مظفرالدین شاه بود و در زمان جنبش مشروطیت بسیاری از آزادی‌خواهان و مبارزان را به زندان انداخت و شکنجه کرد. عین‌الدوله پس از کودتای اسفند ۱۲۹۹، از قدرت برکنار شد. ضعف جسمانی و ورشکستگی و فشار طلبکاران از او فردی ضعیف و ناتوان ساخت. به همین دلیل، در اواخر عمر او بود که این عمارت توسط بصیرالدوله هروی خریداری شد. او این خانه را احیا کرد و از آن پس این خانه محل اقامت خانواده هروی گردید. یکی دیگر از اهمیت‌های تاریخی این بنا حضور فعالش در انتقال سلطنت از قاجار به پهلوی بود. عمارت به دستور عین‌الدوله بین سال‌های ۱۳۰۰ تا ۱۳۱۰ هجری قمری احداث گردیده است.
ساختمان عمارت
عمارت عین الدوله شامل یک عمارت تشریفاتی، استخری بزرگ و باغ‌های زیبا و خوش‌منظره‌ای در اطراف بوده است. در میانه‌ی باغ، استخر بزرگی قرار داشت که سکوهایی به شکل جزیره جا به جا در استخر خودنمایی می‌کردند و این جزیره‌ها، توسط پل‌های فلزی کوچکی به هم متصل می‌شدند. مساحت کل عمارت ۱۱ هزار و ۹۰۰ متر و مساحت زیربنای آن، ۸۰۰ متر مربع به شکل مستطیل است می‌باشد. این بنا دارای چهار در است: دو در اصلی شمالی و جنوبی. دو در فرعی شرقی و غربی. در معماری این بنا از نقاشی دیواری، گچ‌بری، آیینه‌کاری و قاب‌بندی جهت تزیین عمارت استفاده شده است. بصیرالدوله هنگام اقامت دراین عمارت، چندین بار عمارت را تعمیر و بازسازی نمود.در تعمیرات نخست با ساختن یک هال در شمال شاه‌نشین، باعث گسترش فضای ورودی عمارت و این تغییر، باعث ایجاد یک بالکن در طبقه دوم شد. دفعه بعد راه پله ساختمان را از شمال شرقی به میان ضلع غربی منتقل کرد و با توسعه هال ضلع شمالی، در طبقه همکف، چند اتاق به شکل دو گوشواره قرینه در دو طرف عمارت ساخت . علاوه بر این، بصیرالدوله در قسمت میانی طبقه همکف اقدام به ساخت سرویس بهداشتی و حمام نمود. با از میان رفتن مالک اولیه، رفته رفته باغ به حال خود رها شد و وقتی در اختیار شهرداری قرار گرفت که از سال‌ها پیش ویران و متروک شده بود.
عمارت عین الدوله در زمان حال
تا قبل از سال ۱۳۷۶ این عمارت در مالکیت نوه بصیرالدوله، خانم شیرین هروی فرزند دکتر نصرت هروی بود. از همین رو به علت قدمت و فرسودگی و رها شدن به حال خود، بعد از مرگ بصیرالدوله، عمارت به شکل متروکه درآمده بود تا اینکه خانم هروی این عمارت را به شهرداری واگذار کردند. عمارت بعد از شناسایی در فهرست آثار ملی ایران ثبت گردید. شهرداری تهران نیز در بهار سال ۱۳۸۶ و همزمان با یکصدمین سالگرد تأسیس بلدیه (شهرداری سابق)، بعد از بازسازی و مرمت این بنا، عمارت عین الدوله را افتتاح کرد.
نگارخانه برگ
در سال ۱۳۸۷، سازمان زیباسازی شهر تهران، در کنار مجهز ساختن فضاهای داخلی و خارجی عمارت عین الدوله، اقدام به تعریف محیطی به عنوان نگارخانه در داخل عمارت کرد. نام این نگارخانه «برگ» است و محلی برای علاقه‌مندان به بازدید از آثار هنری است. هم‌اکنون نگارخانه برگ یکی از معتبرترین و پرسابقه‌ترین نگارخانه‌های ایران است.
ساعت بازدید: برای بازدید از این بنا همه روزه، به جز جمعه‌ها و روزهای تعطیل، از ساعت ۸ صبح تا ۱۶ می‌توانید از این عمارت بازدید کنید.
آدرس: تهران، خیابان پاسداران، میدان هروی، خیابان وفامنش، خیابان جمالی، شماره ۱۷.
