مگر می‌شود ایرانی بود و مولانا را نشناخت؟ مولانا جلال الدین بلخی، شاعر و عارف فارسی زبان که آثار وی را هنوز هم که هنوز است در کلاس‌های مختلف زبان فارسی تدریس می‌کنند. اشعاری از وی بر جای مانده که به حق باید آنها را با طلا بر در و دیوار شهر نوشت. شخصیتی والا که می‌توان از او الگو گرفت. در حقیقت ما بخش مهمی از فرهنگ و ادبیات خود را به این بزرگوار مدیون هستیم. این شاعر برجسته در دوره سلجوقیان، پس از حمله مغول‌ها، به قونیه گریخت. او در همان جا دار فانی را وداع گفت و به همین دلیل موزه مولانا و آرامگاه او در قونیه ترکیه قرار دارد. با سفرزون همراه شوید تا موزه مولانا و آرامگاه این بزرگوار را بهتر بشناسید.
موزه مولانا ، آرامگاه یکی از بزرگترین شاعران پارسی زبان
مولانا جلال الدین بلخی در سال ۱۲۷۳ میلادی چشم از جهان فرو بست. مزار او بر فراز تپه‌ای با ارتفاع حدود هزار متر قرار دارد. زندگی و فوت این بزرگوار همزمان با دوران سلجوقیان بود. در تاریخ، این دوران را دوره طلایی معماری ایران و ترکیه می‌دانند. از طرف دیگر مولانا در میان مردم قونیه ارج و قرب بسیار زیادی داشت. به همین دلیل، حدود یک سال پس از فوت مولانا، تصمیم بر این شد که حرمی بر مزار مولانا بنا کنند. نظارت این ساخت و ساز بر عهده همسر امیر سلیمان سلجوق بود.
در سال‌های ابتدایی، حرم مولانا تنها ۶ هزار و ۵۰۰ متر مربع وسعت داشت. به تدریج زائران زیادی به احترام مولانا عازم حرم او شدند. به همین دلیل رفته رفته بر مساحت این مزار افزوده شد. در حال حاضر مساحت حرم مولانا به حدود ۱۸هزار متر مربع رسیده و قسمت‌های مختلفی به آن افزوده شده است.
یکی از نکات قابل توجه در مورد موزه مولانا، معماری منحصر به فرد آن است. زیباترین بخش این ساختمان را می‌توان مناره سبز رنگ آن دانست که به شکل مخروطی طراحی شده است. برای ساخت این مناره از صدها سفال سبز رنگ استفاده کرده اند. جالب است بدانید که این مناره سبز و زیبا، امروزه تبدیل به نمادی از قونیه گشته است.
از حرم مولانا تا موزه مولانا
در ابتدا تا چندین سال، این بنای زیبا را به نام حرم مولانا می‌شناختند و عاشقان این شاعر بزرگ پارسی زبان، به زیارت او می‌شتافتند. تا اینکه در حدود سال ۱۹۲۶ میلادی، مسئولین قونیه تصمیم گرفتند تا این حرم را تبدیل به موزه کنند. نهایتا در سال ۱۹۲۷ موفق به افتتاح موزه مولانا شدند.
جالب است بدانید که پس از حمله مغول‌ها به ایران، خاندان سلطنتی سلجوقی بودند که مولانا را به قونیه دعوت کردند. پس از آن در سال ۱۲۳۱ میلادی، خاندان سلطنتی، باغ گل رز قونیه را به مولانا تقدیم کرد. این باغ گل رز تبدیل به زمینی شد که امروزه موزه مولانا در آن قرار دارد.
همچنین باید بدانید که تنها پیکر مولانا در این حرم به خاک سپرده نشده است، بلکه پس از فوت اعضای مختلف خانواده وی، پیکر آن عزیزان نیز در همین حرم دفن شد. به این ترتیب حرم مولانا را می‌توان یک حرم خانوادگی دانست. اما محل دفن مولانا بسیار منحصر به فرد بود. جایی که در هر بار کاوش و باستان شناسی، آثار تاریخی جدیدی از آن به دست می‌آمد. آثاری که حتی نشان می‌داد حدود ۷ هزار و ۵۰۰ سال پیش از میلاد مسیح، مردمانی در منطقه قونیه زندگی می‌کردند.
از طرفی هر سال بازدیدکنندگان حرم مولانا افزایش می‌یافتند و قسمت‌های مختلفی به این حرم اضافه می‌شد. وجود آثار باستانی به دست آمده از آنجا و محبوبیت حرم مولانا بین مردم، باعث شد تا در سال ۱۹۲۷، اینجا به موزه مولانا تبدیل شود.
قسمت‌های مختلف موزه مولانا که باید حتما دید
همانطور که پیش‌تر به آن اشاره کردیم، بخش‌های مختلفی به مرور زمان در موزه مولانا ایجاد شدند. بخش‌هایی که امروزه هر کدام از آنها برای خود جاذبه دیدنی منحصر به فردی هستند. حال قصد داریم به شما قسمت‌های مختلف این موزه زیبا را معرفی کنیم تا هیچ کدام از بخش‌های آن را از دست ندهید.
سنگ آرامگاه مولانا
قطعا کسانی که از موزه مولانا بازدید می‌کنند، قصد دارند تا سنگ آرامگاه وی را زیارت کنند. اکثر کسانی که حرم وی را زیارت می‌کنند، در کنار سنگ مزار او فاتحه می‌خوانند تا روح او در آرامش باشد. سنگ مزار مولانا با یک سنگ مزار معمولی بسیار تفاوت دارد. این سنگ از ۱۰ سنگ مختلف تشکیل شده و روی آن را با پارچه‌ای زرکوب پوشیده‌اند.
البته تنها جلال و جبروت این قبر نیست که همه را شیفته خود می‌کند. نوشته‌های مختلفی بر در و دیوار اتاق سنگ مزار مولانا وجود دارند که خواندن آنها شما را به فکر وا می‌دارد. به عنوان مثال یکی از نوشته‌ها چنین بیان می‌کند که :«همانی که هستی خودت را نشان بده، یا همانی باش که خودت را نشان می‌دهی» و روی سنگ قبر وی چنین نوشته که:«محل دفن من را روی زمین مشخص نکنید، مزار من در تمامی قلب‌های روشن است».
اتاق آرامگاه مولانا نیز دقیقا زیر همان گنبد فیروزه‌ای رنگ معروف بنا شده است. اگر اهل عرفان باشید می‌دانید که مولانا تلاش داشت تا همه را به وحدانیت خدا برساند. نقش اصلی حضور گنبد و مناره در معماری باستانی نیز دقیقا همین بوده است. اگر به ساخت گنبد دقت کنید، از یک محیط وسیع به یک نقطه می‌رسد. انگار که دلالت بر رجعت از عالم فانی به عالم باقی دارد.
نمایشگاه قرآن موزه مولانا
مولانا را برخی صوفی و برخی دیگر مسلمان می‌دانستند. به هر صورت در کنار مسجد موزه مولانا، اتاقی کوچک قرار دارد که آن را تبدیل به نمایشگاه کتب نفیس کرده‌اند. در بین این کتب، بیشتر قرآن‌های نفیس و خطی به چشم می‌خورند. همچنین در این اتاق می‌توانید نسخه اصلی کتاب معروف مثنوی معنوی را مشاهده کنید.
یکی از نکات قابل توجه این بخش از موزه مولانا، وجود چند تار مو است که آن را به عنوان ریش مقدس محمد می‌شناسند. در میان این کتب شما می‌توانید وسایل شخصی مولانا، همانند سجاده او را نیز ببینید. وسایلی که به فرضیه مسلمان بودن مولانا جان بیشتری می‌بخشد.
محل برگزاری مراسم عرفانی
از مجلل‌ترین قسمت‌های موزه مولانا، اماکنی است که در آن مراسم عرفانی برگزار می‌شده است. اگر کمی به ادبیات و تاریخ علاقه مند باشید، حتما می‌دانید که مولانا و شاگردانش، همیشه مراسم مختلف مذهبی برگزار می‌کردند تا به عرفان برسند. یکی از معروف‌ترین این مراسم، رقص سماع نام داشته. همان رقصی که آنقدر دور خود می‌چرخیدند تا به حالت خلسه برسند. همچنین مراسم هال یا شمانه نیز در این حرم برگزار می‌شده.
جالب است بدانید که این مراسم را در مسجد داخل حرم، مطبخ و در محوطه انجام می‌دادند. این قسمت‌ها بسیار مجلل و زیبا هستند و آثار نفیس و گران بهایی را در آنجا قرار داده‌اند. پس حتما از آن دیدن فرمایید.
مطبخ یا همان آشپزخانه
مطبخ یا همان آشپزخانه، یکی از بخش‌هایی است که بعدا به حرم مولانا اضافه شد. این قسمت در حدود سی سال بعد از ساخت موزه مولانا و در سال ۱۵۴۸ به مجموعه اضافه گشت. صوفیان در این بخش از ساختمان به تعلیم عقاید خود و اجرای مراسم دینی می‌پرداختند.
این بخش را می‌توان بخش مردم شناسی دانست زیرا هنوز هم مجسمه‌هایی با لباس‌های سنتی در این بخش وجود دارند. در ضمن یکی از نکات قابل توجه راجع به مطبخ این است که هنوز هم گاهی رقص سماع در آن برگزار می‌شود. در صورت برگزاری رقص سماع، جمعیت بسیار زیادی برای دیدن آن جمع می‌شوند.
شمانه
اگر به یاد داشته باشید، اشاره کردیم که یکی از مراسم مهم دراویش، شمانه است. به همین دلیل بود که سلطان سلیم، در قرن شانزدهم میلادی دستور داد تا بخشی از موزه مولانا ، به اجرای مراسم صوفیان اختصاص یابد. از آن زمان به بعد، بخش زیبایی از ساختمان حرم مولانا که میدانی برای رقص‌های مذهبی داشت، تبدیل به مکانی برای برگزاری مراسم مذهبی مهم گشت. حتی تا به امروز مراسم مهم مختلف، همانند سالروز مولانا، در این بخش از موزه مولانا برگزار می‌گردد.
اتاقک‌های تزکیه نفس صوفیان
این اتاقک‌ها نیز جزء بخش‌هایی هستند که در مرور زمان به مجموعه اضافه شدند. در سال ۱۵۸۴، یکی از پادشاهان امپراطوری عثمانی دستور داد تا آنها را به موزه مولانا اضافه نمایند. تعداد این اتاقک‌ها ۱۷ عدد بوده و برای تزکیه نفس مریدان ساخته شده بود.
از چهار اتاقک به عنوان باجه فروش بلیت ورودی استفاده می‌کنند. اتاقک‌های دیگر نیز به مکانی برای نگهداری از آثار مختلف نفیس و تاریخی اختصاص یافته است.
اطلاعات بازدید از موزه مولانا
موزه مولانا همه روزه از ساعت ۹ صبح تا ۱۶:۴۰ دقیقه بعد از ظهر پذیرای بازدیدکنندگان عزیز است. متاسفانه ساعت بازدید بسیار محدود است و باید طوری برنامه ریزی داشته باشید که حداقل سه الی چهار ساعت فرصت برای بازدید کامل داشته باشید. به همین دلیل بهتر است دیرتر از ساعت ۱۲ اقدام به بازدید نفرمایید.
همچنین باید بدانید که ساعات ابتدایی صبح، بهترین زمان برای بازدید هستند. اگر دقیقا لحظه باز شدن درب موزه آنجا باشید، می‌توانید در کمترین میزان شلوغی و با آرامش بیشتری بازدید خود را انجام دهید.
با وجود محدودیت بالا در ساعات بازدید، خوشبختانه هزینه ورودی آن بسیار مناسب است. در مقایسه با اماکن گردشگری استانبول، نرخ ورودی موزه مولانا بسیار مقرون به صرفه بوده و هر فردی قادر به پرداخت آن است. برای ورود به موزه مولانا و بازدید از آن، تنها کافیست ۱۰ لیره ترکیه بپردازید.
اماکن دیدنی دیگر قونیه
قونیه شهر کوچکی است و نسبت به استانبول، جاذبه‌های گردشگری بسیار کمتری دارد. در حقیقت موزه مولانا باعث شهرت قونیه شده است. اما با این وجود بهتر است بعد بازدید از موزه مولانا ، سری به موزه باستان شناسی قونیه نیز بزنید. موزه‌ای که در یک کیلومتری آن قرار دارد و دیدن آن خالی از لطف نیست.
همچنین مدرسه کاراتای یکی دیگر از جاذبه‌های دیگر شهر قونیه به شمار می‌آید که می‌توانید از آن بازدید نمایید. در ضمن حتما باید سری به مسجد علاءالدین بزنید و سفر خود را به قونیه کامل کنید. مسجدی که در فاصله کمی از موزه واقع شده و برای بازدید از آن لازم نیست زمان زیادی را صرف نمایید.
دسترسی به موزه مولانا
آدرس موزه مولانا : ترکیه، قونیه، کاراتای، مولانا سی‌دی، عزیزیه ماه، موزه مولانا
اگر قصد عزیمت به قونیه را دارید، می‌توانید هم از ایران با پرواز مستقیم و هم از استانبول اقدام کنید. برخی مسافران بر این باور هستند که قونیه به اندازه کافی جاذبه توریستی دارد که چند روز سفر را کاملا پوشش دهد. اما برخی دیگر بخشی از سفر استانبول خود را به قونیه اختصاص می‌دهند. معمولا پرواز تهران به قونیه ارزان‌قیمت‌تر از پرواز تهران به استانبول است. به همین دلیل اگر قصد دارید تا تنها از قونیه بازدید کنید، باید بلیت پرواز مستقیم تهران به قونیه را رزرو نمایید. اما داخل استانبول هم با یک پرواز نیم ساعته می‌توانید به قونیه برسید.
البته از استانبول تا قونیه خط راه آهن فعالی نیز وجود دارد که می‌توانید از آن استفاده کنید. اما استفاده از قطار با وجود اینکه مقرون به صرفه است، بسیار زمان‌بر خواهد بود و شما را از برنامه‌های سفر خود عقب می‌اندازد. به هر صورت از هر طریق که خودتان را به قونیه رساندید، باید بدانید که چطور به موزه مولانا بروید.
جالب است بدانید که جلوی درب خروجی فرودگاه، ایستگاه قطار و ایستگاه اتوبوس در قونیه، تاکسی‌هایی وجود دارند که شما را مستقیم به موزه می‌رسانند. موزه مولانا آنقدر مشهور است که اصلا لازم نیست به دنبال آن بگردید. از هر جای شهر که سوار بر هر نوع وسیله نقلیه شوید و تنها بگویید «موزه مولانا»، کمتر از سی دقیقه به آنجا خواهید رسید. پس لازم نیست که نگران گم کردن آدرس باشید.
