گرجستان کشوری‌ست که نیمی از آن در آسیا و نیمی دیگرش در اروپا است و از سنت‌ها و آیین‌های هر دو قاره، سهمی برده است. به جز این، کشور تاریخ کهنی دارد و به همین سبب پر است از آثار تاریخی جذاب. این ویژگی‌ها در کنار نزدیکی این کشور به ایران، گرجستان را به یک مقصد گردشگری محبوب تبدیل کرده است. گردشگرهای زیادی هستند که بیش از یک بار به این کشور سرسبز سفر می‌کنند و دوست دارند به جز تفلیس پایتخت و باتومی زیبا، جاهای دیگر را هم ببینند. واردزیا گرجستان ، یکی از جاذبه‌هایی است که مورد توجه گردشگرهای ایرانی قرار گرفته است و در طول سفر به گرجستان، بازدید از آن را در برنامه‌شان قرار می‌دهند. با ما در مجله سفرزون همراه شوید تا از این جاذبه‌ی تاریخی برایتان بگوییم.

واردزیا گرجستان ، یادگار عصر طلایی ملکه تامار

واردزیا که به زبان گرجی ვარძია نوشته می‌شود، شهر یا بهتر است بگوییم مجتمعی سنگی‌ست که در جنوب گرجستان قرار دارد. اینجا مجموعه‌ای از خانه‌هایی است که به شکل غار در دل کوه ساخته شده‌اند. بخشی از کوه‌های اروشلی که میزبان مجتمع سنگی است را کوه ملکه هم می‌نامند.

این مجتمع بزرگ و باشکوه به دستور ملکه تامار ساخته شد. او در اواخر قرن دوازده تا اوایل قرن سیزدهم میلادی ملکه گرجستان بود. می‌گویند دوره‌ی حکومت او عصر طلایی گرجستان است که فرهنگ و تمدن گرجی به اوج شکوفایی‌اش رسید. مغول‌ها در دوره‌ی حکومت ملکه تامار، به گرجستان حمله کردند؛ تهاجمی که ویرانگرترین حمله به اروپا بود. ملکه دستور داد برای اهالی پناهگاهی ساخته شود و در سال ۱۱۸۵، یعنی یک سال بعد از شروع حکومت، با دستور ملکه تامار ساخت واردزیا گرجستان یا همان جان‌پناه در کوه جنوب این کشور شروع شد.

بنایی که ساخته شد، شامل ۱۹ ردیف یا ۶۰۰ غار بود  که ۵۰۰ متر در راستای پرتگاه امتداد داشت. شهر یک کلیسای بزرگ و برج ناقوس هم داشت.گفته شده تنها راه دسترسی به شهر سنگی از طریق یک تونل مخفی حوالی رودخانه متکواری بود. اما بیشترین بخش شهر سنگی، یک قرن بعد از ساخته شدن، اواخر قرن سیزدهم، در یک زلزله‌ی مهیب از بین رفت. بخش‌هایی مثل صومعه که تا سه قرن بعد فعال بودند، در حمله‌ی شاه طهماسب صفوی ویران و متروکه شدند.

میراث ملی گرجستان ثبت‌شده در میراث جهانی یونسکو

واردزیا شکل و شمایل شهرهای افسانه‌ای قصه‌ها را دارد؛ انگار از داستان ارباب حلقه‌ها بیرون آمده است. این شهر متروکه هنوز قابل دیدن است و می‌توانید وارد غارها شوید و از سالن‌ها و اتاق‌ها بازدید کنید و نقاشی‌های جالب قرون وسطایی گرجی روی دیوارها را تماشا کنید. نکته‌ی جالب این است که سیستم آبرسانی پیچیده‌ی مجتمع هنوز کار می‌کند و در بعضی از غارها آب زلال پمپاژ می‌شود.

گفتیم که ملکه تامار دستور ساخت شهر سنگی را داد. اما حفاری‌هایی که در دوره‌ی شوروی سابق انجام شد نشان داد که واردزیا گرجستان از خیلی قبل‌تر یعنی از عصر برنز مسکونی بوده است. در مجموع چهار دوره‌ی ساختمانی در واردزیا شناسایی شده است:

دوره‌ی اول در زمان سلطنت گیورگی سوم بود که اولین غار برای سکونت در دل کوه ساخته شد.

دوره‌ی دوم در زمان جانشین او ملکه تامار بود که کلیسایی به نام تعهد در آن ساخته و با کنده‌کاری و سنگ‌تراشی تزیین شد. این کلیسا را ملکه به شکرانه‌ی کمک‌های الهی برای پیروزی‌هایش در جنگ ساخت.

دوره‌ی سوم که درباره‌ش گفتیم، زمانی بود که تعداد غارهای مسکونی بیشتر شدند و از آنها به عنوان استحکامات نظامی، محل ذخیره‌ی آب و شبکه‌ی آبیاری استفاده می‌شد.

مرحله‌ی چهارم هم بازسازیِ بعد از زلزله‌ی ویرانگر بود که البته هیچ‌وقت به وضعیت سابق برنگشت.

از شوخی‌های روزگار هم این است که بنایی را که به شهادت تاریخ‌نویسان و سیاحان عظیم و غیرقابل نفوذ بود، زلزله ویران کرد اما از خوش‌شانسی گرجی‌ها بخشی از این بنای باشکوه باقی مانده است تا یادآور عصر طلایی این کشور باشد.

مسیر دسترسی به واردزیا گرجستان

این‌همه از جذابیت این محل تعریف کردیم اما لازم است به این موضوع هم اشاره کنیم که برای رسیدن به واردزیا گرجستان راه دور و درازی در پیش دارید. اصلا به خاطر این راه طولانی است که اینجا چندان شناخته‌شده نیست. از تفلیس، که بیشتر گردشگرهای گرجستان در آن اقامت دارند، سفری تقریبا یک‌روزه در پیش دارید. برای کوتاه کردن مسیر می‌توانید به برجومی بروید که دو ساعت با مقصد فاصله دارد و در این شهر مستقر شوید و از آنجا با تاکسی خودتان را به واردزیا برسانید.

راه دیگر این است که از تفلیس خودتان را به شهر کوچک آسپیندزا برسانید که در فاصله‌ی ۳۰ کیلومتری مقصد موردنظر است و از آنجا با اتوبوس به شهر سنگی بروید.

یکی از بهترین مسیرهای رسیدن به شهر سنگی از طریق شهر جذاب آخالتسیخه است. نکته‌ی این مسیر این است که فرصت دیدن این شهر زیبا را هم پیدا می‌کنید. از آخالتیسخه هم اتوبوس‌های مارشروتسکا و هم تاکسی به مقصد شهر سنگی وجود دارد. طبیعت زیبا این منطقه بسیار زیباست و لذت سفر را چند برابر می‌کند. در راه رفتن به واردزیا گرجستان چند نقطه‌ی جالب دیگر مثل صومعه سپارا و قلعه ی تموگوی وجود دارند که دیدن‌شان می‌ارزد.